Değerler Eğitimi Nasıl Olmalı?

Değerler, insan yaşamına yol gösteren, önem dereceleri farklı olan, soyut, nesnelliği olmayan, duyguya dayalı öznel inançları temsil eden, istenilen, belirli bir duruma özgü olmayıp tüm durumlara yayılan hedefler olarak tanımlanan, bu çerçevede neyin "doğru" neyin "yanlış" olduğuna ilişkin bireysel norm ve tavırların göstergesi olan ve insanların ulaşmak istedikleri hedeflerle ilgilidir.

Tüm dünyada ve ülkemizde, eğitim yaşantısına dahil edilen ve erken yaşlar itibarıyla müfredata dahil olan birbirinden farklı 'değerler eğitimi' programları mevcut. Ülkemizde eğitime entegre olmuş iki temel değerler eğitimi programı dikkat çekmekte. Bunlardan biri 'karakter eğitimi' diğeri ise 'yaşayan değerler'. Yaşayan değerler programı ülkemizde MEB tarafından da onaylanmakta ve desteklenmekte.
    
Kavram olarak 'değer' nedir?  

 

Değerler, tutumlara ve davranışa yol gösteren ve bunları belirleyen kılavuz veya standartlar olarak tanım bulmaktadır.

Değerler, insan yaşamına yol gösteren, önem dereceleri farklı olan, soyut, nesnelliği olmayan, duyguya dayalı öznel inançları temsil eden, istenilen, belirli bir duruma özgü olmayıp tüm durumlara yayılan hedefler olarak tanımlanan, bu çerçevede neyin "doğru" neyin "yanlış" olduğuna ilişkin bireysel norm ve tavırların göstergesi olan ve insanların ulaşmak istedikleri hedeflerle ilgilidir. Bu tanımlar doğrultusunda, eğitim hayatında, sistemli bir şekilde değerler ile ilgili eğitim programlarının düzenlenmesi ve çocukların erken yaşlar itibari ile bu değerleri kazanmaları amaçlanması toplumsal birlik, insanlar arası ilişkilerin sağlıklılığı, aile yapısının korunması, doğruyu, iyiyi, güzeli tercih eden yeni nesillerin yetişmesi ile refah seviyesi yüksek, barışçıl bir dünya düzeninin sağlanmasıdır.  

Değerler eğitimi varsayımları şu şekilde özetlenebilir: İnsanda ahlâkî kişiliğin oluşması belli bir dönemde ve belli bir süreçte olur. O dönemde ona davranış örnekleri veren çevrenin rolü oldukça büyüktür. "İnsana ahlâkî şahsiyetini asıl veren yer, onun yakın çevresidir.   O halde yukarıda özetlenen varsayımlar dahilinde çocukların gelişimlerine bağlı olarak hangi değerin hangi yaşta çocuk tarafından içselleştirilebileceği programların temelini oluşturmalıdır. Çocukların temel değerleri edinebilmeleri için yakın çevreleri yani okul ve ailenin önemi büyüktür.

MEB ve UNESCO'nun onayladığı ve okullarda kazandırılması desteklenen temel değerler, veriliş sırası ile aşağıdaki gibidir:

Barış
Saygı
Sevgi
Sorumluluk
Mutluluk
İş birliği
Dürüstlük
Alçakgönüllülük
Hoşgörü
Samimiyet
Uyum
Özgürlük  

Elbette insani ve vicdani değerlerin kazanımının sadece okulda gerçekleşemeyeceği, ev-aile ortamının ve özellikle anne babanın benimsediği değerler ve bu değerler doğrultusunda sergilediği tutum ve davranışların çocukların kişilik gelişimi ve sahip olduğu değerler çerçevesinde asıl belirleyici ve şekillendiriciler olduğu unutulmamalıdır.

 

 

DEĞERLER EĞİTİMİ NEDİR, NEDEN ÖNEMLİDİR?

 

Değerler, aklın ve kalbin birlikte uyum içinde olması şeklinde tanımlanabilir.
Ahlaki, kültürel, ruhsal, toplumsal ve bireysel alana ilişkin uygun duyarlılık geliştirmeyi ve bunları içselleştirmeyi içerir. Toplumsal ve insani değerler insan yaşamının en önemli yanını oluşturur. Sevgi, cesaret, dostluk, yardımlaşma, temizlik, saygı, doğruluk, nezaket ve benzerleri önem verilen toplumsal değerlerdir.

Değerler toplum için önemlidir, değerlere uygun davranan insanlar da toplum gözünde değerlidir. Değerler sadece günlük eylem ve davranışlarımıza rehberlik eden ilke ve ölçütler olmaları bakımından değil, genel yaşam tarzımızı ve yönünü etkileme, belirleme açısından da önemlidir. Bu belirleme, seçeceğimiz meslekten, ülkesi veya insanlık için özveride bulunmaya, nasıl bir anne veya baba olacağımıza kadar geniş ve önemli bir alanı kapsar. Toplumsal yaşantımızın temel yapısını oluşturan milli, manevi, sosyal, ahlaki ve kültürel değerlerimizden olan;

Yardımlaşma

Dürüstlük

Sorumluluk

Sevgi

Hoşgörü

Saygı

Barış

Özgüven v.b gibi kazanımları öğrencilerimize kazandırmak amacıyla yapılan çalışmalardır.

 

ÖNEM:

Okul öncesi eğitimde çocukları tüm gelişim alanlarında desteklemek hedeflenir ve kaliteli bir okul öncesi eğitimde akademik becerilerin yanı sıra toplumsal değerlere de yer verilmelidir. Okul öncesi dönemde kendine güvenme, sorumluluk alma, sorumluluklarını yerine getirme, bir göreve başlama/ görevi tamamlama, takım çalışması, yalan söylememe, nezaket kelimelerini kullanma gibi değerlerin kazandırılması çocuğun tüm yaşamı boyunca kullanacağı becerileri de beraberinde getirir. İyi bir değerler eğitimi çocuğun kişilik gelişimi kadar akademik başarısını da olumlu etkileyecektir.

'Doğru ve iyi olanı bilmek ile doğru ve iyi olanı yapmak arasındaki en önemli bağlantı, doğru ve iyi olanı yapacak bir karaktere sahip olmaktır '


TANIM:

Living Values Education/ Yaşayan Değerler Eğitimi Programı (YDEP) değerlerin eğitimini işleyen bir eğitim programıdır. Çocukların ve genç yetişkinlerin on iki temel kişisel ve sosyal değeri keşfetmelerine ve geliştirmelerine yardımcı olmaları için eğitimcilere farklı deneysel çalışmalar ve pratik yöntemler sunmaktadır. Bu değerler; mutluluk, dürüstlük, alçakgönüllülük, işbirliği, özgürlük, sevgi, barış, saygı, sorumluluk, sadelik, hoşgörü, birlik olarak belirlenmiştir.

TARİHÇE:

Yaşayan Değerler Eğitimi Programı (YDEP) 1995 yılında Birleşmiş Milletlerin 50. Yıl dönümü kutlamaları için Brahma Kumaris'in hazırladığı uluslar arası bir projeden gelişmiş; "Daha İyi Bir Dünya İçin Değerlerimizi Paylaşalım" isimli bu proje 12 evrensel değere odaklanmıştır. Birleşmiş Milletler sözleşmesinin önsözündeki bir ilkeden geliştirilmiş olan tema: " Temel insan haklarına, insan varlığının onuruna ve değerine olan inancı yeniden pekiştirmek için..."dir. 
Halen UNESCO tarafından desteklenen ve Association for Living Values Education İnternational (ALIVE) adlı kar amacı gütmeyen bir kuruluş tarafından farklı ülkelerde yürütülmekte olan programın amacı çocukların karar verebilen, toplumda saygın bir yeri olan, kişisel gelişimlerini sağlayan bireyler olmalarını kolaylaştırmaktadır.

KAPSAM:
2013-2014 Eğitim – Öğretim yılında, okulumuzda uygulayacağımız bu çalışma yukarıda bahsedilen orijinal YDEP programı üzerine bazı değişiklikler yapılmasıyla oluşturulmuştur. Programda belirtilen değerler yeniden yapılandırılmıştır. Etkinlikler ay ay değerlere göre belirlenmiştir. Sınıf içi uygulamaların yanı sıra değerlerle ilgili yapılacak genel etkinlikler ve aile katılımı etkinlikleri de eğitim sürecine dâhildir. 

AMAÇLAR:
Okulumuz olumlu davranışları oluşturmak, pekiştirmek ve çocuklara yaşantısal olarak öğrenme fırsatı yaratmak için farklı eğitsel rehberlik programları uygular. Okul öncesi eğitimden başlayarak yaşamları boyunca çocuklarda olumlu davranışları kazandırmak amacıyla bu eğitim – öğretim yılında da "Değerler Eğitimi" programını uyguluyoruz.

Programla ulaşılması hedeflenen amaçlar:
1. İyi karakterli bireyler yetiştirmek, temel değerleri pekiştirmek;

2. Çocukların kendilerine ve topluma yararlı olacak sevgi, saygı, arkadaşlık, dostluk, yardımlaşma, paylaşma, sorumluluk, dürüstlük değerlerini kazanmalarını sağlamak;
3. Çocukların farklı değerlerin üzerinde düşünmelerine, düşüncelerini ifade etmelerine ve

kazandıkları değerleri davranışa dönüştürmelerine fırsat tanımak;
4. Eğitimcilere farklı bir bakış açısı kazandırarak yeni eğitici uygulamalar yapmalarını ve programla ilgili okul aile işbirliğini sağlamaktır.